سلول هاى بنیادى

با سلام خدمت دوستان عزیز

چند هفته ى پیش در آزمایشگاه زیست شناسى مدرسه، با سلول هاى بنیادى سر و کار داشتیم و بعد از آن نیز در رابطه با آن دست به تحقیقى زدم و فکر کردم که شاید برایتان جالب باشد.

براى آشنایى با سلول هاى بنیادى مى توانید به ادامه مطلب رجوع کنید.

سلولهای بنیادی چه هستند؟       

بدن انسان دارای صدها نوع مختلف سلول است که برای سلامت روزانه ما مهم هستند. این سلولها برای اینکه اعمال حیاتی بدن ما را تنظیم کنند  مهم هستند وآنها اعمالی هستند مثل :ضربان قلب  ، انجام فعالیت های مغزی، تمیز کردن خون به وسیله کلیه ها ، جایگزینی سلولهای مرده و غیره … سلولهای بنیادی کارشان کاری است بی نظیر. آنها کارشان ساختن تمام سلولهای نامبرده است. سلولهای بنیادی تهیه کننده سلولهای جدید هستند.

در علم سلولی، از اصطلاحات مختلفی برای تعریف و شرح سلول‌های بنیادی با توجه به محل و زمان جداسازی سلول، استفاده می‌شود رایج‌ترین این اصطلاحات می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

سلول‌های بنیادی بزرگسالان و یا سلول بنیادی ویژه بافت:

در اغلب بافت‌های افراد بزرگسال، سلول‌های بنیادی وجود دارند که وظیفه آن‌ها جایگزینی مداوم سلول‌های از بین رفته با سلول‌های تازه و جوان است. بافت‌هایی مانند پوست، عضله، روده و مغز استخوان از جمله بافت‌هایی هستند که دارای سلول‌های بنیادی ویژه بافت و یا سلول های بنیادی بزرگسالان هستند. در مغز استخوان، روزانه میلیارد‌ها سلول خونی توسط سلول‌های بنیادی خون‌ساز تولید می‌شوند. وع دیگری از سلول‌های بنیادی بزرگسالان، سلولی است به نام سلول  بنیادی مزانشیمی که آن را می‌توان از بافت‌های مختلفی از جمله مغز استخوان به دست آورد. این سلول‌ها قادرند به سلول‌های استخوانی، غضروفی و چربی تبدیل شوند. این سلول‌ها همچنین ممکن است در ترمیم سایر بافت‌ها نیز کمک کننده باشند. در حال حاضر مطالعات حیوانی گسترده‌ای در حال انجام است که تاثیر این سلول‌ها در درمان آرتروز و شکستگی‌های دیر جوش و یا جوش نخورده مورد ارزیابی قرار دهند. این سلول‌ها همچنین ممکن است قادر باشند که سیستم ایمنی افراد را نیز تنظیم نمایند.

سلول‌های بنیادی به دست آمده از جنین :

چنان چه از اسم این سلول‌ها برمی‌آید، منشا آن‌ها جنینی است. جنین در این تعریف عبارت است از یک جنین ۱۰ هفته‌ای. اغلب بافت‌های جنینی دارای سلول‌های بنیادی با قدرت تکثیر و تمایزی بالا هستند. همانند بافت‌های بزرگسالی، سلول‌های به دست آمده از بافت‌های جنینی نیز ویژه بافت بوده و قادرند که سلول‌های بالغ همان بافت را تولید نمایند.

 

سلول‌های بنیادی بند‌ناف :

درست هنگام تولد نوزاد، خون بند‌ناف حاوی تعداد متنابهی از سلول‌های بنیادی خون‌ساز است که همانند سلول‌های خون‌ساز به دست آمده از مغز استخوان، در حال حاضر عمده‌ترین مصرف آن‌ها درمان بیماری‌های خونی و سرطانی است. همانند سلول‌های بنیادی بزرگسالان این سلول‌ها هم تنها ویژگی خون‌سازی را دارند.

 سلول‌های بنیادی رویانی:

سلول‌های بنیادی رویانی از جنین‌های تازه ایجاد شده، ( قبل از لانه گزینی در رحم) به دست آمده و از نظر تئوریک قادرند به همه انواع سلول‌های بدن یک موجود زنده تبدیل شوند. با این حال تبدیل این سلول‌ها به همه انواع سلول‌های بدن چندان هم قطعی نیست. علاوه بر آن قدرت تکثیر بالای این سلول‌ها می‌تواند موجب ایجاد سرطان بعد از پیوند در شخص شود. برای استفاده از این سلول‌ها در درمان لازم است که سلول‌های بنیادی رویانی در محیط‌های آزمایشگاهی به طور مستقیم به سلول‌های بالغ مورد نیاز تمایز یابند تا ضمن افزایش اثرات درمانی، اثر سرطان‌زایی آن‌ها نیز کاهش یابد. هر چند که این سلول‌ها ابزار مناسبی برای درک بهتر بیماری‌ها و همچنین روند تکامل انسان است. ولی هنوز هیچ خدمت درمانی با استفاده از این سلول‌ها در انسان ارائه نمی‌شود.

سلول‌های بنیادی پرتوان القایی :

چنان چه در تعریف سلول‌های بنیادی آمده است سلول‌‌‌‌های بنیادی دارای ۲ ویژگی تکثیر و تمایز هستند و با توجه به توانایی آن‌ها در تمایز به انواع مختلفی طبقه‌بندی می‌شوند: سلول‌های همه توان، پرتوان، چند توان تک توان.

سلول‌های همه توان، سلول‌‌‌‌‌های بنیادی هستند که قادرند علاوه بر تولید همه سلول‌های بدن، سلول های خارج جنینی مانند جفت را نیز تولید نمایند.

سلول‌های پرتوان عبارتند از سلول‌هایی که قادرند همه انواع سلول‌های یک فرد بالغ را تولید نمایند ولی قادر به تولید سلول‌های خارج جنینی نیستند.

سلول‌های چند توان هم، مانند سلول‌های بنیادی بزرگسالان قادر هستند به یک رده خاصی از سلول‌ها، همانند سلول‌های خونی تمایز شوند.

بالاخره سلول‌های تک توان تنها قادر هستند به یک نوع خاص از سلول‌ها تمایز یابند.

در سال ۲۰۰۶ میلادی گروهی از دانشمندان ژاپنی و سپس گروه دیگری از دانشمندان آمریکایی توانستند با وارد کردن ۴ ژن سلول‌های تک توان مانند فیبروبلاست را به سلول‌های پرتوان تبدیل نمایند. این روش که از آن به عنوان باز برنامه‌نویسی مجدد یاد می‌شود این امکان را به محققان می‌دهد که از سلول‌های خود فرد، سلول‌های پرتوان القایی ایجاد کنند که همانند سلول‌های بنیادی رویانی قادرند به همه انواع سلول‌های بدن تمایز یابند. این روش به خصوص برای ایجاد مدل آزمایشگاهی بیماری‌ها کاربرد وسیعی دارد ولی هنوز برای استفاده درمانی باید آزمون‌های زیادی روی این سلول‌ها انجام شود تا سلامت و کار آمد بودن آن‌ها مورد تایید قرار گیرد.